Бүгін Парламент Мәжілісіндегі Үкімет сағатында Денсаулық сақтау министрі Ажар Ғиният міндетті әлеуметтік медициналық сақтандырудың жағдайы мен даму перспективалары туралы айтып берді, деп хабарлайды министрліктің баспасөз қызметі.
Өз сөзінің бірінші бөлігінде министр МӘМС жүйесін енгізудің алғышарттары туралы еске салды. Елдегі денсаулық сақтау шығындарының тұрақты өсуіне қарамастан, олардың Қазақстанның жалпы ЖІӨ-ден үлесі 2,8%-дан аспады.
Осыған орай, 2019 жылы МӘМС енгізілгенге дейін халықтың медициналық көмекке жеке немесе қалта шығыстары денсаулық сақтаудағы барлық шығындардың 39%-на дейін өсті, ал салада жинақталған қаржыландыру тапшылығы 362,5 миллиард теңгені құрады.
«Бұл тапшылықтың қалыптасуының негізгі себептері халықтың 15%-ға өсуі, созылмалы инфекциялық емес аурулармен сырқаттанушылықтың 2,5 есе артуы, қымбат медициналық көмектің қолжетімсіздігі болды. Мұндай жағдайда бұл проблемаларды жеңілдету және денсаулық сақтаудың тиімді және қаржылық тұрақты жүйесін құру үшін барлық әлеуметтік әріптестердің: мемлекеттің, жұмыс берушілердің және азаматтардың күш-жігерін біріктіру қажет болды», – деді А.Ғиният өз сөзінде.
Ол ЭЫДҰ елдерінің мысалдарын келтірді, онда денсаулық сақтаудың ағымдағы шығындары ЖІӨ-нің шамамен 10,2%-ын құрайды. Денсаулық сақтау жүйелерінің тұрақтылығы үшін ДДҰ дамушы экономикаларда ЖІӨ-нің 5%-дан 8%-ға дейін, дамыған елдерде кемінде 9%-ын халықтың денсаулығын сақтауға жіберуді ұсынады.
Қазақстанда ЖІӨ-нің жалпы көлеміндегі денсаулық сақтау шығындарының үлесі 2019 жылғы 2,8%-дан 2022 жылы 3,7%-ға дейін ұлғайды. Мемлекет басшысы бұл үлесті 2027 жылға қарай ЖІӨ-нің 5%-на дейін ұлғайту мақсатын қойды.
МӘМС енгізілген сәттен бастап қаржыландырудың ұлғаюы медициналық көмек көлемін едәуір арттыруға мүмкіндік берді.
«Егер, мысалы, 2019 жылы тар мамандардың 20 миллионға жуық консультациясы мен диагностикалық зерттеу көрсетілсе, өткен жылы бұл сан 142 миллионға дейін өсті, бұл 7 есе көп. Яғни, дәрігерлік қабылдаулардың, зертханалық талдаулардың және аспаптық диагностиканың қолжетімділігі 7 есеге артты. Біздің балалар 11 миллион стоматологиялық қызмет алды, ал ересектерге көрсетілетін қызметтер 30 есеге жуық, 50 мыңнан 1,5 миллионға дейін өсті», – деп атап өтті ведомство басшысы.
Министр МӘМС-ке дейін халықтың әлеуметтік осал 8 тобы ғана қымбат КТ және МРТ-ға қол жеткізе алғанын еске салды. Өткен жылы осындай қызметтердің 1,5 миллионға жуығы жүргізілді, яғни 7 есе өсті.
Сондай-ақ, жаңа бағдарламаның арқасында «бедеулік» диагнозына тап болған 8000 жұп ата-ана болу мүмкіндігіне ие болды және 5000 бала ЭКҰ әдісін қолдану арқылы дүниеге келді.
Пациенттерге жүрек-қан тамырлары, неврологиялық, онкологиялық аурулар мен жарақаттар кезінде медициналық оңалту қол жетімді болды, ол бұрын-соңды болмаған.
МӘМС енгізу нәтижесі күндізгі стационарларды қаржыландыруды 2 есеге, стационарлық көмекті – 2,4 есеге, жоғары технологиялық көмекті – 2,5 есеге ұлғайту болды.
Жалпы, МӘМС жүйесін енгізу денсаулық сақтауды қаржыландыруды 1 трлн. теңгеден 2,5 трлн.теңгеге дейін едәуір арттырды. МӘМС-тің арқасында елдің бір тұрғынына шығындар да айтарлықтай өсті. Егер бұрын әр адамға 56 мың теңге болса, қазір бұл көрсеткіш 122 мың теңгені құрайды.
МӘМС енгізу нәтижелері туралы айта келе, министр сақтандыру медицинасының жұмыс уақыты ішінде 2019 жылдан бастап өмір сүру ұзақтығы 73,1 жастан 74,4 жасқа дейін ұлғайғанын атап өтті. Жалпы өлім 6,1%-ға төмендеді. Нәрестелер мен аналар өлімі, қатерлі аурулардан болатын өлім айтарлықтай төмендеді. Пандемияға қарамастан, 2022 жылдың қорытындысы бойынша медициналық-демографиялық көрсеткіштер пандемия кезеңіне дейінгі нәтижелерден асып түсті.
Денсаулық сақтауды қаржыландыруды тиімді басқару үшін іске асырылатын аса маңызды міндеттерге көше отырып, министр барлық процестерді цифрландырудың ерекше рөлін атап өтті. Бұл ашықтықты қамтамасыз етуге, медициналық қызметтерді тұтынушылардың виртуалды шоттарында дербестендірілген қаржылық есепке алуды және ақшаны қадағалауды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Ең бастысы, медициналық көмектің сапасын мониторингпен 100% қамту қамтамасыз етіледі, сондай-ақ тіркеуді төмендетуге мүмкіндік береді.
Бұл жұмысты Денсаулық сақтау министрлігі ЦДИАӨМ және қормен бірлесіп Е-Денсаулық Бірыңғай ат платформасы шеңберінде бастады.
Маңыздылығын ескере отырып, бірінші кезеңде 2024 жылғы 1 қаңтарға дейінгі мерзімде дербестендірілген қаржылық есепті және медициналық қызметтерді тұтынушылардың виртуалды шоттарындағы ақша қаражатының қозғалысын қадағалауды қолдана отырып, Қордың төлем модулі іске асырылатын болады.
Жүйенің ұзақ мерзімді қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін бірқатар шаралар қабылдау жоспарлануда. 2025 жылдан бастап әрбір азамат міндетті салық декларациясын тапсырады. Осылайша, сақтандырылмаған азаматтардың табысы белгілі болады және МӘМС жүйесіне 700 мыңға жуық адамды тарту көзделуде. Табысы төмен ауылдық жерлерде тұратын шамамен 1,5 млн адам бюджет қаражаты есебінен сақтандырылатын болады. 2026 жылға қарай қамту халықтың кемінде 95%-ын құрайтын болады. Мемлекет пен жұмыс берушілердің жарналар мөлшерлемесін кезең-кезеңімен арттыру көзделіп отыр. Сонымен қатар, қазіргі уақытта азаматтардың МӘМС жүйесіне жарналар шектеулі, 700 мың теңгеден астам табыс табатын жұмыс берушілердің аударымдарын есептеу үшін базаның жоғарғы шегін (10 АЕК) алып тастау ұсынылады.
Осы шарттарды орындау кезінде медициналық сақтандыру қорының қаржылық тұрақтылығы сақталады.
Ведомство басшысы медициналық көмекті қаржыландыруды басқару тиімділігіне қатысты бірқатар шараларды атап өтті. Бұл әлеуетті медициналық қызмет көрсетушілерге қойылатын талаптарды кеңейту, медициналық көмек көлемін бөлу процесінде ЖАО өкілеттіктерін кеңейту. Сондай-ақ медициналық көмек көлемін автоматтандырылған бөлу әдістемесі негізінде сапа индикаторларын ескере отырып, медициналық ұйымдармен жаңа сатып алу шарты әзірленді.
Халықты МӘМС жүйесімен қамтуға келетін болсақ, цифрлық картаны талдауға сәйкес бүгінде 3,3 млн.астам адам сақтандырылмаған. Бұл тұрақты табысы, сондай-ақ жұмыссыздардың әлеуметтік мәртебесі расталмаған және МӘМС жүйесінен тыс қалатын іс жүзінде жұмыссыз немесе өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтар.
«Сақтандырылмаған C, D, E санаттарынан қосымша 1,5 млн.адамды бюджет қаражаты есебінен қамту мүмкіндігі көзделуде. Бұл шаралар халықтың кемінде 90-95%-ын қамту деңгейін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді», – деп атап өтті министр депутаттық корпус алдында сөйлеген сөзінде.
Бұдан басқа, халықтың МӘМС жүйесіне тартылуын арттыру мақсатында 12 ай бұрын жарналарды төлеу арқылы дербес төлеушілер үшін МӘМС жүйесіне кірудің балама тетігі енгізілді. 2023 жылғы 1 мамырдан бастап еңбек мигранттары мен студенттері үшін есептелген медициналық сақтандыру енгізілді, оның шеңберінде сақтандыру компанияларымен 8 497 шарт жасалды.
